Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực (1838-1868) tên thật là Nguyễn Văn Lịch, khi tham gia nghĩa quân thường được gọi là Quản Chơn, Quản Lịch. Ông sinh năm Mậu Tuất (1838), tại làng Bình Nhựt, huyện Cửu An, phủ Tân An (nay thuộc xã Thạnh Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An); nguyên quán ở xóm Lưới, làng Vĩnh Hội, tổng Trung An, huyện Phù Cát, trấn Bình Định (nay là thôn Vĩnh Hội, xã Cát Hải, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định).
Các đại biểu cắt băng khánh thành Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực.
Nguyễn Trung Trực nổi tiếng giỏi võ từ nhỏ, cương trực, nghĩa hiệp, giàu lòng yêu nước, thương dân. Ông là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp ở Nam Bộ, đã trực tiếp chỉ huy nhiều trận đánh oanh liệt, trong đó có hai chiến công vang dội: Đốt cháy và làm chìm tàu L'Espérance (tàu “Hy vọng”) trên vàm Nhựt Tảo (năm 1861) và tiêu diệt đồn lũy đầu não của giặc Pháp ngay tại tỉnh lỵ Rạch Giá (năm 1868). Khi bị bắt, giặc Pháp tìm mọi cách thuyết phục, dụ dỗ, chiêu hàng ông nhưng không thành công. Chúng đã tra trấn dã man và xử chém ông vào ngày 27-10-1868 (nhằm ngày 12-9 năm Mậu Thìn). Ý chí đấu tranh anh dũng và sự hy sinh bất khuất của ông là tấm gương sáng ngời về tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm của dân tộc với câu nói bất hủ: “Bao giờ Tây nhổ hết cỏ nước Nam, thì mới hết người Nam đánh Tây”.
Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực chính thức khởi công xây dựng từ ngày 9-5-2020, với tổng mức đầu tư gần 15 tỷ đồng từ nguồn kinh phí xã hội hóa. Công trình xây dựng trên khu đất rộng 1,2 ha, tại địa danh Dốc Sáo, thôn Vĩnh Hội, xã Cát Hải, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định theo lối kiến trúc cổ, gồm các hạng mục: Đền thờ chính, sân đậu xe, tường rào, cổng tam quan, nhà quản lý, nhà soạn lễ, bức bình phong, nhà vọng cảnh, nhà bia, sân hành lễ, sân và đường nội bộ…
Công trình sẽ là nơi tưởng nhớ, tri ân công đức của người Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực trong công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc. Thời gian tới, để công trình phát huy hiệu quả, Bình Định sẽ triển khai kế hoạch quản lý, khai thác và phát huy công trình một cách hiệu quả, thiết thực, gắn kết với các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn tỉnh nói chung và huyện Phù Cát nói riêng. Qua đó hình thành điểm đến có ý nghĩa với du khách gần xa, đồng thời góp phần giáo dục phát huy truyền thống kiên cường yêu nước, nhất là đối với thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
