Khai thác tiềm năng đất trăm nghề
Theo Chi Cục phát triển Nông thôn thành phố Hà Nội, toàn thành phố có 47 nghề trong tổng số 52 nghề truyền thống của cả nước, có 1.350 làng nghề và làng có nghề. Trong đó, số lượng, cơ cấu nhóm ngành nghề gồm 4 nhóm: Chế biến, bảo quản nông sản có 329 làng nghề; Sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ có 56 làng nghề; Sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ có 822 làng nghề; Sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh có 143 làng nghề. Các sản phẩm của làng nghề đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.
Làng nghề phát triển góp phần nâng cao đời sống của người dân
Tổng doanh thu năm của 309 làng nghề truyền thống và các làng có nghề đạt trên 20.000 tỷ đồng. Các làng nghề đều có sự tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và giá trị xuất khẩu qua các năm, trong đó, có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10 đến 20 tỷ đồng/năm, gần 70 làng nghề đạt từ 20 đến 50 tỷ đồng/năm và khoảng 20 làng nghề đạt trên 50 tỷ đồng/năm, đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương. Các làng nghề khác nhau, mức thu nhập của các lao động cũng có sự khác nhau. Chẳng hạn như các làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng, phường Phú Thượng, quận Tây Hồ thu nhập lao động bình quân đạt 18,5 triệu đồng/người/tháng; làng nghề truyền thống nhiếp ảnh thôn Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức thu nhập lao động bình quân đạt 10,8 triệu đồng/người/tháng; làng nghề mây tre đan thôn Thái Hòa, xã Bình Phú, huyện Thạch Thất thu nhập bình quân đạt 11,2 triệu đồng/người/tháng…
Cải thiện đời sống của người dân
Đánh giá về công tác bảo tồn và phát triển làng nghề, ông Nguyễn Văn Chí, Chi cục trưởng Chi Cục phát triển Nông thôn thành phố Hà Nội cho biết, mặc dù, đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên, công tác phát triển, bảo tồn nghề và làng nghề trên địa bàn thành phố vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế. Vì vậy, UBND thành phố đã ban hành Quyết định số 14/QĐ-UBND ngày 02/01/2013 về việc phê duyệt quy hoạch phát triển nghề, làng nghề thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 và đã chỉ ra danh mục các dự án ưu tiên đầu tư, trong đó, có 17 dự án phát triển làng nghề gắn với du lịch. Tiếc rằng, đến nay, mới có 2 trong số 17 làng nghề truyền thống đã áp dụng mô hình phát triển làng nghề truyền thống, di tích văn hóa gắn với du lịch rất nổi tiếng và thành công gồm: Làng gốm Bát Tràng và làng lụa Vạn Phúc, còn lại 15 làng nghề truyền thống chưa thực hiện hiệu quả.
Sản phẩm làng nghề Hà Nội rất phong phú đa dạng
Cũng theo ông Nguyễn Văn Chí, về phát triển làng nghề gắn với du lịch, theo kết quả tổng hợp năm qua, thành phố đã đón trên 26,3 triệu lượt khách du lịch. Trong đó, du lịch làng nghề và du lịch sinh thái đang được rất nhiều du khách quan tâm. Hà Nội đã và đang tập trung chỉ đạo xây dựng hoàn thiện các sản phẩm du lịch văn hóa, du lịch tâm linh, du lịch vui chơi giải trí, thể thao, mua sắm, ẩm thực, chữa bệnh... theo hướng phát triển du lịch bền vững, du lịch có trách nhiệm với môi trường và xã hội, du lịch xanh. Hỗ trợ tạo thuận lợi về các thủ tục cho doanh nghiệp để đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư phát triển sản phẩm du lịch, hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; phê duyệt nhiệm vụ thực hiện dự án bảo tồn, phát huy giá trị làng nghề gốm sứ Bát Tràng, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc thành điểm du lịch đạt tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế... Từ đó, phát huy vai trò của du lịch với phát triển sản xuất, tiêu thụ sản phẩm làng nghề…
Những khó khan bất cập cần tháo gỡ
Nhìn chung, việc phát triển nghề và làng nghề trên địa bàn thành phố còn mang tính tự phát, phân tán, thiếu tính bền vững, quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, đầu tư, cải tiến và áp dụng công nghệ tiên tiến còn khó khăn. Chất lượng sản phẩm và trình độ thẩm mỹ chưa cao, khả năng cạnh tranh thấp. Hầu hết các làng nghề đều chưa có hệ thống hạ tầng đạt yêu cầu, như: Giao thông đã xuống cấp, hệ thống điện ở một số nơi chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt, hệ thống cấp thoát nước còn chưa đồng bộ... Mặt bằng sản xuất chật hẹp, nhiều cơ sở sản xuất trong làng nghề có nhu cầu về mặt bằng để xây dựng nhà xưởng mở rộng sản xuất nhưng gặp khó khăn.
Chi cục trưởng Chi Cục Phát triển Nông thôn thành phố Hà Nội bày tỏ lo ngại về tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng tăng về nguồn nước, không khí, tiếng ồn, do hầu hết sản xuất tại nhà xen lẫn với sinh hoạt hằng ngày và ý thức bảo vệ môi trường của người dân làng nghề chưa tốt đã ảnh hưởng đến đời sống cộng đồng. Các thiết bị phòng chống cháy nổ, trang thiết bị an toàn lao động chưa được chú trọng. Nguyên liệu phục vụ cho sản xuất làng nghề cũng gặp khó khăn do nguồn nguyên liệu tại chỗ đáp ứng ở mức độ rất hạn chế, phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ nơi khác, chưa có chợ đầu mối cung cấp nguyên liệu, phụ liệu.
Nhiều làng nghề vẫn gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống rất quý báu
Thị trường tiêu thụ sản phẩm cũng chưa được mở rộng, một mặt do các sản phẩm thủ công của các làng nghề của thành phố còn đơn điệu về mẫu mã, chất lượng chưa cao, hầu hết sản phẩm chưa có thương hiệu, nhãn mác hàng hóa nên sức cạnh tranh kém, thiếu trung tâm trưng bày giới thiệu sản phẩm. Việc bảo tồn văn hóa truyền thống của sản phẩm làng nghề chưa được chú trọng và quan tâm nhiều. Phần lớn các cơ sở sản xuất chạy theo lợi nhuận ngắn hạn, mang tính thị trường mà ít chú trọng tới nâng cao trình độ kỹ thuật và phát huy giá trị truyền thống của sản phẩm. Mặt khác, nhiều hộ gia đình trong làng nghề còn sản xuất những mặt hàng kém chất lượng nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của sản phẩm làng nghề.
Thực trạng chung hiện nay đó là lao động ở các làng nghề có phần bị hạn chế về trình độ học vấn, đa số không qua đào tạo cơ bản nên gặp khó khăn khi tiếp thu công nghệ mới. Mặt khác, phần đông người lao động ở làng nghề chưa tách rời hẳn nông nghiệp nên chưa có tác phong sản xuất công nghiệp và ý thức hoạt động nghề còn mang tính thời vụ rõ rệt. Do việc sản xuất nhỏ lẻ, mang tính thời vụ nên công tác quản lý thu thuế đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh tại các làng nghề còn nhiều bất cập.
Triển khai đồng bộ các giải pháp
Từ thực tiễn nêu trên, Sở NN&PTNT Hà Nội sẽ triển khai thực hiện đồng bộ nhiệm vụ, giải pháp giai đoạn 2021-2025 và định hướng đến năm 2030 trong bảo tồn, phát triển làng nghề bền vững. Trong đó, đề xuất và Sở NN&PTNT đang tập trung triển khai thực hiện nhiều giải pháp. Chẳng hạn như tăng cường công tác công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương đường lối của Đảng, Nhà nước, của thành phố về vai trò, ý nghĩa của sự phát triển ngành nghề nông thôn và bảo tồn, phát triển nghề, làng nghề để cán bộ, đảng viên, nhân dân hiểu, tạo sự đồng thuận của toàn xã hội, thống nhất về nhận thức và hành động. Cùng với đó, tăng cường hơn nữa công tác đào tạo nghề theo hình thức truyền nghề, nhân cấy nghề, xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích các nghệ nhân, thợ giỏi tham gia đào tạo nghề, chú trọng các nghề truyền thống, cổ truyền. Tổ chức các cuộc thi tay nghề, phong tặng danh hiệu nghệ nhân, thợ giỏi… Tăng cường công tác đào tạo bồi dưỡng kiến thức về kỹ thuật, tổ chức sản xuất, quản lý doanh nghiệp cho chủ doanh nghiệp, chủ cơ sở sản xuất tại làng nghề.
Sản phẩm làng nghề của Hà Nội xuất hiện trang trọng tại các sự kiện của ngành Nông nghiệp
Sở NN&PTNT tham mưu UBND thành phố tập trung phát triển làng nghề gắn với phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng và bảo tồn, phát triển làng nghề, đẩy mạnh việc nâng cấp, chỉnh trang cơ sở hạ tầng của các làng nghề phục vụ tốt hơn cho nhu cầu du lịch như xây dựng các trung tâm trưng bày, giới thiệu sản phẩm, bãi đỗ xe, khu vệ sinh, khu sản xuất tập trung có đủ điều kiện để làm điểm du lịch cho khách tham quan đến làng nghề. Bố trí quỹ đất để phát triển nghề, làng nghề đáp ứng mặt bằng phục vụ mở rộng sản xuất, đầu tư công nghệ mới, thân thiện với môi trường, di dời các doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường, bố trí mặt bằng để xây dựng các công trình xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề.
Song song đề xuất các giải pháp về môi trường, công tác về khôi phục, bảo tồn, phát triển nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống; kết hợp phát triển làng nghề với du lịch; đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật để sáng tác mẫu mã, nâng cao trình độ tay nghề cho thợ trẻ, gắn với đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật ở nông thôn và đầu tư xử lý môi trường làng nghề để đảm bảo phát triển bền vững...
Xu hướng thương mại hóa, chỉ hướng tới mục tiêu lợi nhuận làm cho giá trị văn hóa của sản phẩm thủ công truyền thống bị suy giảm, thương hiệu của làng nghề bị phai mờ. Hỗ trợ thành lập doanh nghiệp trong các làng nghề, khuyến khích hình thành các mô hình liên kết sản xuất giữa các doanh nghiệp và các hộ sản xuất nhằm tìm kiếm thị trường, thiết kế mẫu mã, bao bì, quảng bá thương hiệu, tiêu thụ sản phẩm. Hoàn thiện cơ chế để các doanh nghiệp, hộ sản xuất tại làng nghề tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng, vốn vay từ các ngân hàng với lãi suất ưu đãi, thủ tục nhanh gọn, thông thoáng.
Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, nhất người dân ở các làng nghề là một việc làm cần tiến hành thường xuyên. Chỉ có như vậy chúng ta mới gìn giữ được nhiều giá trị văn hóa của làng nghề thủ công truyền thống, đồng thời phát huy bản sắc văn hóa trong mỗi làng nghề, mỗi sản phẩm làng nghề.
BÀI VIẾT THEO CHƯƠNG TRÌNH PHỐI HỢP VỚI CHI CỤC PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TP. HÀ NỘI
Địa chỉ: số 73 Lê Hồng Phong - Hà Đông - Hà Nội Điện thoại: 024.63255101; Email: ccptnthn.sonnptnt@hanoi.gov.vn.com
